Zalecenia, ćwiczenia i propozycje strategii terapeutycznej:

Przy nadwrażliwości należy:

• na początku ograniczyć ilość i rodzaj potraw na talerzu
• podawać jedzenie niezbyt ciepłe
• przed posiłkiem podać do ssania kostki lodu i przeprowadzić zabawy oddechowe typu: dmuchanie baniek mydlanych, gwizdanie w gwizdki, granie na harmonijce ustnej (zmniejszają nadwrażliwość oralną).
• dawać do ssania suszone owoce
• pić przez rurkę kisiel, budyń czy mus z rozgotowanych np. jabłek
• wprowadzać smaki od słonego i słodkiego do kwaśnego i gorzkiego w formie napojów,
• przyprawiać potrawy tak, by przeważał smak aktualnie wprowadzany
• stopniowo różnicować fakturę i strukturę jedzenia

Nadwrażliwości smakowej często towarzyszy nadreaktywność dotykowa we wnętrzu jamy ustnej.Należy wówczas przeprowadzić trening odwrażliwiania sfery oralnej.

Przy podwrażliwości zaleca się:

• usunięcie z otoczenia dziecka niejadalnych i trujących substancji oraz leków
• usuwanie specjalną szpatułką lub szczoteczką pokrywy złogów zalegających na języku
• podawanie marchewki, twardych jabłek, kalarepy czy suchych precli do chrupania
• stosowanie częstych zmian temperatury podczas posiłków, na przykład chrupanie kawałków lodu w trakcie ciepłego posiłku,
• podawanie przez okres około dwóch tygodni pojedynczych smaków w kolejności: gorzki, kwaśny, słony i słodki
• podawanie smaków najpierw w postaci płynów: gorzkiego na tył, kwaśnego na boki, słonego na środek i tył a słodkiego na czubek języka
• podawanie dwóch smaków na przemian przy umiejętności różnicowania i rozpoznawania pojedynczych smaków
• podawanie potraw o zróżnicowanej strukturze, fakturze i kolorystyce z przewagą jednego smaku.

Ćwiczenia i zabawy stymulujące smak i rozszerzające repertuar potraw:

• picie przez rurkę różnych soków, rozpoznawanie smaku poprzez wybranie właściwego owocu, rysunku wyłącznie na podstawie smaku
• rozpoznawanie smaku cukierków owocowych wyprodukowanych z naturalnych składników poprzez wybranie właściwego owocu, rysunku wyłącznie na podstawie smaku
• smakowanie próbek jedzenia: musztardy, ketchupu, majonezu, konfitury, miodu, różnych rodzajów sera, nazywanie ich
• degustacja kawałków sezonowych owoców i warzyw, identyfikowane smaku z ich całymi postaciami (powinny znajdować się wszystkie przed dzieckiem)
• określanie smaków: słodkiego, gorzkiego, słonego, kwaśnego, podczas degustacji, dobieranie do określonego smaku właściwego rysunku,
• kończenie zdań: czekolada jest…, cytryna jest..., sól jest…, itp.

Żródło: Bożena Odowska-Szlachcic „Terapia integracji sensorycznej”.

Podczas stymulacji zapachowej, należy używać naturalnych wyrazistych zapachów. Aromatoterapia polega na oddziaływaniu na zmysł węchu poprzez

• wdychanie zapachów
• masaż z zastosowaniem określonych olejków
• kąpiele aromatoterapeutyczne

Wdychanie zapachów może odbywać się bezpośrednio, to jest poprzez przystawianie buteleczki z zapachem bezpośrednio pod nos. Aromat można też wdychać, wykorzystując kominki zapachowe lub nawilżacze na grzejniki.

Podczas masażu olejkiem zapachowym, wybieramy technikę, którą dziecko lubi. Może to być oklepywanie, rozcieranie, opukiwanie czy używanie masażerów.

Olejki zawierające wyciągi z:

• Migdałów i zielonej oliwki- nawilżają skórę
• Zielona herbata- antybakteryjne i przeciwzapalne
• Pomarańcza, lawenda i melisa – uspokajają
• Gardenia –stymuluje krążenie
• Cytryna –harmonizuje napięcie układu nerwowego
• Eukaliptus – wspomaga układ oddechowy i wpływa na poprawę nastroju
• Imbir- przeziębienie
• Mięta – niedrożność zatok
• Cynamon-trawienie

Zalecenia, ćwiczenia i propozycje strategii terapeutycznych

Przy nadwrażliwości należy:

• ograniczyć stosowanie zapachowych środków czystości i higienicznych
• zrezygnować z aromatycznych przypraw i ograniczyć intensywne zapachy powstające podczas gotowania niektórych potraw
• wybierać pokarmy o łagodnym smaku
• używać świeżego powietrza i zapachu zmielonej kawy jako neutralizatorów
• często wietrzyć mieszkanie i pościel
• umiejscowić pokój dziecka z dala od kuchni
• uprzedzić dziecko podczas wprowadzania nowego zapachu
• nie podawać zapachów bezpośrednio pod nos
• terapię rozpocząć od zapachów łagodnych i mało wyrazistych
• posługiwać się wyłącznie zapachami naturalnymi
• szczególnie używać zapachów cynamonu, wanilii i owoców cytrusowych

Przy podwrażliwości należy:

• stworzyć w najbliższym otoczeniu okazję do  częstego stykana się z różnymi zapachami
• poprzez podawanie naturalnych zapachów z dalszej odległości odzwyczajać od wąchania z bliska przedmiotów i osób
• stosować ostre i wyraziste zapachy
• aromat podawać bezpośrednio pod nos i nazywać go
• nie charakteryzować zapachu (przyjemny lub nieprzyjemny)
• wykonywać ćwiczenia w rozpoznawaniu zapachu z zamkniętymi oczami

Propozycje ćwiczeń i zabaw stymulujących zmysł węchu:

• określnie preferencji zapachowych dziecka (lubisz ten zapach?)
• ustawianie pojemników z zapachami  od najbardziej przyjemnego do najbardziej niemiłego samodzielnie przez dziecko lub z naszą pomocą.
• rozpoznawanie zapachów z naszą pomocą
• łączenie zapachów w pary
• rozpoznawanie po zapachu i dotyku przypraw wcześniej poznanych i omówionych
• kojarzenie bez udziału wzroku zapachów z łazienki czy kuchni, np. mydło, wanilia, płyn do kąpieli, kawa mielona
• szukanie ukrytego zapachu
• klasyfikowanie zapachów w kategorie według rysunków (co pachnie lasem, kuchnią, łazienką, morzem, łąką)

Źródło: Bożena Odowska–Szlachcic „Terapia integracji sensorycznej".

Układ przedsionkowo – proprioceptywny

Układ przedsionkowy i układ proprioceptywny to najczęściej rozwijające się i dojrzewające systemy zmysłowe.Receptory układu przedsionkowego znajdują się w uchu wewnętrznym i mają ścisły związek anatomiczny z systemem słuchowym. Receptory układu  proprioceptywnego (czucia głębokiego) zaś rozmieszczone są w mięśniach, ścięgnach i stawach.

Układ przedsionkowo – proprioceptywny umożliwia odbieranie doznań związanych z ruchem i zmianami w ruchu.Wpływa na utrzymanie równowagi, świadomości przestrzeni, właściwe napięcie mięśniowe, koordynację i płynność ruchu. Od jego prawidłowego działania zależy kształtowanie się i rozwój funkcji ruchowych czuciowych i poznawczych.

Właściwie dobrane ćwiczenia stymulujące układ przedsionkowy normalizują działanie systemu nerwowego. Wpływają również na rozwój funkcji słuchowo – językowych oraz na odbiór wrażeń przez inne systemy zmysłowe.

Niedojrzałość układu przedsionkowego przejawia się charakterystycznymi zaburzeniami w funkcjonowaniu dziecka na co dzień oraz trunościami w nauce.

Nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu przedsionkowego mogą mieć charakter podwrażliwości lub nadwrażliwości (niepewność grawitacyjna).

Dysfunkcje o charakterze podwrażliwości przedsionkowej przejawiają się

• wzmożoną potrzebą ruchu obrotowego
• obniżonym napięciem mięśniowym w obrębie ciała i aparatu mowy
• utrzymaniem nieprawidłowej postawie ciała
• wzmożonym napięciem w kończynach
• zaburzeniami równowagi

Zaburzenia w kontroli postawy

• słaba współpraca w zakresie obu stron ciała

Niepewność grawitacyjna - dysfunkcje o charakterze nadwrażliwości przedsionkowej – przejawiają się

• lękiem przed oderwaniem stóp od podłoża
• szuraniem nogami
• chorobą lokomocyjną
• lękiem przed ruchem obrotowym i ruchem w tył
• strachem przed upadkiem lub wysokością
• niechęć do huśtawek, zjeżdżalni, karuzeli, zabaw na trampolinie
• problem z oceną odległości

System propriocepcji blisko współpracuje z układem przedsionkowym, odbiera informację z mięśni, stawów, ścięgien. Prawidłowe działanie tego systemu wpływa na sprawne poruszanie się i wykonywanie  czynności ruchowych bez konieczności kontroli wzrokowej. Pomaga budować schemat ciała i poczucie, gdzie znajdują się nasze części ciała i jak się poruszają.Układ proprioceptywny ma duży wpływ na rozwój funkcji motorycznych i koordynację ruchów.

Charakterystyczne objawy zaburzeń w zakresie propriocepcji to:

• niekontrolowane chaotyczne ruchy
• dążenie do mocnego uścisku
• u małych dzieci tendencja do gryzienia i szczypania siebie i innych
• niszczenie zabawek i przedmiotów z powodu braku kontroli nad własnym dotykiem

ŻRÓDŁO

Bożena Odowska – Szlachcic „Terapia Integracji Sensorycznej"

Układ dotykowy jest największym i najbardziej pierwotnym systemem zmysłowym.Pomaga różnicować to, czego dotykamy i gdzie jesteśmy dotykani.Ostrzega przed nieoczekiwanymi lub niebezpiecznymi wrażeniami dotykowymi.Ma wpływ na poczucie bezpieczeństwa, równowagę emocjonalną, koncentrację uwagi i funkcje ruchowe.

Odbieranie wrażeń dotykowych odbywa się za pomocą czucia powierzchniowego i różnicującego. Czucie powierzchniowe pozwala nam lokalizować miejsce dotyku bez udziału wzroku, odróżniać faktury materiału, powierzchnie i kształty. Czucie różnicujące to odbieranie wrażeń związanych z bólem, temperaturą i ciśnieniem.

Nieprawidłowości w zakresie odbierania i przetwarzania bodzców dotykowych to nadwrażliwość lub obronność dotykowa.

Charakterystyczne objawy nadwrażliwości dotykowej to:

• postawa wycofująca, wzdryganie się na dotyk, niechęć do fizycznego kontaktu z rówieśnikami
• unikanie wszelkich manipulacji w obrębie głowy, twarzy i jamy ustnej
• nadruchliwość i zaburzenia koncentracji uwagi
• preferowanie bycia ubranym od stóp do głów, noszenie obszernych ubrań, niechęć do zdejmowania butów
• nietolerancja określonych konsystencji potraw
• unikanie lepienia, malowania palcami i zabaw np. w piasku
• trzymania przyborów do pisania opuszkami palców

Normalizacja układu dotykowego

1. Masaże fakturowe
2. Masaż okolicy głowy, szyi, barków – głaskanie rozciąganie, poklepywanie
3. Masaż głowy – głaskanie, klepanie, ugniatanie, ostukiwanie
4. Malowanie palcami – farbami, budyń, kisiel, pianka do golenia
5. Baraszkowanie, toczenie się po zróżnicowanych strukturach
6. Szczotkowanie, masowanie dłoni myjkami, szczotkami, dywanikami o różnej fakturze.
7. Zabawy w materiale sypkim: wsypujemy do dużej miski na zmianę: fasole, ryż, piasek, kisiel. Zachęcamy dziecko do zabawy danym materiałem np. poprzez wyjmowanie ukrytych w materiale sypkim drobnych zabawek,
8. Ściskanie różnego rodzaju piłeczek, ściskaczy o zróżnicowanej fakturze.
9. Domina dotykowe – dobieranie w pary figur o tej samej fakturze bez kontroli wzroku
10. Turlanie połączone z zawijaniem w sprężysty materiał (karimatę, folię bąbelkową, kołderkę). Zawijamy, uciskamy, odwijamy.
11. Uciskanie, wałkowanie, ubijanie całej powierzchni ciała duża piłką. Dziecko leży na brzuchu, zachowujemy kierunek od góry do dołu.
12. Chodzenie przez tunel, przeciskanie się przez dwie płaskie powierzchnie.
13. Ciąganie dziecka ułożonego na kocu, za ręce, nogi w leżeniu zmiennym: na brzuchu, na plecach
14. Niedźwiedzie uściski.

ŻRÓDŁO

Bożena Odowska – Szlachcic "Terapia Integracji Sensorycznej"